Yestermap

Tussen 5 en 7 mei ontstond een machtsvacuüm met gefrustreerde drinkende en gewapende Duitsers, dat veel langer duurde dan verantwoord was. Dat blijkt ook uit de vele confrontaties die er in die dagen nog tussen de Duitsers en Nederlanders plaatsvonden. Het meest bekende is de schietpartij op 7 mei 1945 op de Dam in Amsterdam waarbij 32 mensen omkwamen en zo'n 120 mensen gewond raakten. Op diezelfde dag vond er ook in Jutphaas zo'n schietpartij plaats. Vijf Nederlanders en tenminste één Duitser kwamen om het leven. Het gebeurde allemaal hier op de Herenstraat, rond het oude gemeentehuis. Vol verwachting stonden veel inwoners van het dorp te wachten op de komst van de Canadezen. Uit het verslag van de toenmalige commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) in Jutphaas Van der Hurk, zijn verzetsnaam was Van Lunteren blijkt dat de ellende begon toen een aangeschoten Duitse militair zwaaiend met een automatisch pistool op een motor over de Herenstraat reed, en geregeld dreigde op het publiek in te rijden. Van Lunteren schrijft dat hij zijn ondergeschikten opdracht gaf aan deze toestand een einde te maken. Eén van die ondergeschikten was Piet van Gerrevink.

Van Lunteren schrijft: “We waren met z’n drieën, Theo Hanselaar, Ries van den Brink en ik. We kregen de opdracht hem te ontwapenen. We moesten eerst onze stengun gaan pakken, die hadden we net geleverd gekregen. Ze stonden in het gemeentehuis, pal tegenover de plek waar de onrust was ontstaan. Van Gerrevink moest nog even terug, want zijn stengun was zó nieuw dat ie nog onder het vet zat, en daar kun je dus niet mee schieten. Toen hij zich weer bij de anderen wilde voegen hoorde hij een schot: een van zijn twee maten had de dronken Duitser neergeschoten. Volgens commandant Van Lunteren had zijn ondergeschikte gevuurd toen de Duitser naar zijn automatisch pistool greep. De BS’er had zich bedreigd gevoeld en geschoten.”

Toen brak in Jutphaas de hel los. Overal kwamen Duitse soldaten vandaan, onder andere uit het nabijgelegen kasteel Rijnhuizen, en ook uit een gevorderde school. De BS’ers die bij het incident betrokken waren vluchtten weg, de meesten gingen het gemeentehuis in. Er volgde een belegering waarbij de Duitse soldaten dwars door het glas-in-loodraam heen schoten. Van Gerrevink zat met zijn commandant en drie anderen binnen verscholen. Ze konden niet terugschieten zonder hun plek te verraden.

Inmiddels vielen in de directe omgeving al een paar doden. De omstanders waren alle kanten op gevlucht, drie van hen werden doodgeschoten, onder wie bakker Luiten in het steegje tussen Herenstraat 5 en 6. De BS’ers beraamden na ruim een uur een uitval. Op de tweede verdieping van het gemeentehuis, aan de zijkant, openden ze een raam. Ze sprongen achter elkaar een meter of vijf naar beneden, over een brandgang heen, op het fietsenhok van het huis ernaast. Commandant Van Lunteren brak daarbij beide middenvoetsbeentjes, Theo Hanselaar zijn enkel, Van Gerrevink scheurde een pees af. Maar ze verbeten de pijn, klommen over een schutting en vluchtten een huis in, de woning van mevrouw Van Bentum. Theo Hanselaar vluchtte op de eerste verdieping in een kast, de anderen vonden een ladder die naar de vliering leidde.

Van Gerrevink: “Ik was timmerman, ik kende dat soort huizen, ik wist hoe het zat. We klommen die ladder op, en toen de laatste boven was, haalden we de ladder op en sloten het luik. Niemand die zag waar we zaten. Theo Hanselaar was er niet bij, hij was in de kast blijven zitten. Hij kon niet meer lopen, was te zwaar gewond. Toen ik erlangs kwam, deed ik de kast open en hij zei: “Kom er niet bij, want dan schieten ze ons allebei dood.” Dat waren zijn laatste woorden.”

Een paar minuten later doorzochten de wraakzuchtige Duitsers het huis. Ze schoten door alle kasten (‘de gaten zaten in de lakens’), ook door de kast waar Theo Hanselaar zat. Toen hij werd gevonden had hij een kogel in zijn hoofd en een in zijn pols.

De mannen op de vliering hebben het gered, ze werden niet ontdekt. Na enige tijd, eind van de middag, kwam er een Canadese patrouille uit Utrecht om orde op zaken te stellen en de Duitsers te ontwapenen. Toen bleek de tragedie in volle omvang: twee BS’ers gedood, drie burgers plus de dronken Duitse soldaat.

Tip....

In deel 1 en 2 vind je nog veel meer getuigenissen over wat er op die vreselijke dag gebeurde.

Tip....

Op de interactieve kaart Verrassend Nieuwegein (yestermap.com) vind je ook nog meer informatie over dit onderwerp en andere interessante en verrassende plekken in Nieuwegein.