Yestermap

Bouwjaar: 1652

Architect: Runius

Bijzonderheden

De fundamenten van de kerk zijn gedeeltelijk uit 1652, van de bouw van de eerste kerk. Een ontwerp van architect Rusius. Voor de bouw van de kerk werd overal en nergens geld bijeengeschraapt. Zelfs geld van de armvoogden werd in de bouw gestopt. Voor de bouw werd de grond van de kerkenkavel, dat naar 17de eeuws gebruik Ad Pios Usus (voor vroom gebruik) apart was gezet van de overige venen binnen de compagnie, aan snee gebracht. Maar ook door de verkoop van de glazen (gebrandschilderde ramen) aan vermogenden, particuliere giften (Carst Peters doneerde nog meer dan de hele classis Meppel) kon de kerk worden gebouwd. Het werd een kruiskerk met toren, zoals er nu nog een in Coevorden staat. Geld voor een klok was er echter niet. Afbouw van de kerk was ook een probleem. In de 17de eeuw vlogen duiven nog in en uit en dominee Franzius klaagde over de duivenpoep die hij overal aantrof.

De kerk is gebouwd voor de gereformeerde eredienst, de enige godsdienst die in de Landschap Drenthe vanaf 1596 was toegestaan. Hoogeveen heeft tijdens het predikantschap van dominee Curtenius (1682-1709) nog wel een Lutherse gemeente gehad, maar daar is verder niets van bewaard gebleven.

De kerk is tijdens haar bestaan een aantal keren verbouwd en vergroot, zodat van het oorspronkelijke gebouw uit 1652 weinig meer over is.

De gevelstenen aan de westkant van de kerk zijn tijdens de Bataafse Republiek (1795-1801) bewerkt, zodat de wapens eruit gesloopt zijn. Aan de zuidzijde en aan de oostzijde bevindt zich nog het kerkhof. In de kerk zelf liggen ook nog de meeste graven. Bij de restauratie in de jaren 60 zijn uitsluitend die graven geruimd die in de weg lagen zoals de grafkelder van de familie Van Echten. De menselijke resten zijn vervolgens herbegraven op de noordkant van de kerk, vanouds de plaats waar misdadigers, zelfmoordenaars en ongedoopten werden begraven.

In het front zit een noord- en een zuiddeur. De noorddeur werd in de traditie door de vrouwen gebruikt, de zuiddeur is de manneningang. In sommige streng protestantse streken in Nederland gebeurt dit nog. Het noorden is de kant van de duisternis, dus wordt deze gezien als vrouwenkant omdat Eva werd verleid en Adam verleidde. De zuidkant is de zonzijde, de kant van de man.

Kenmerkend voor dit gebouw zijn de driebeukige hallenkerk met hoge rondboogramen. De uit circa 1720 stammende dakruiter is geplaatst in 1806. (Deze is afkomstig van het voormalige raadhuis in de Jansstraat te Haarlem).

De dakruiter werd geplaatst bij de vergroting en verbouw van de kerk in 1806.

Voor in de kerk hangt een prachtige rouwkas van Johan van Echten. Deze Johan van Echten leefde van 1689 tot 1752. Achter in de kerk hangt nog een oude koperen legertrom; dit instrument werd vele jaren gebruikt door de trommelslager van Hoogeveen. De oudst bekende trommelslager is Jacob Jans (1691). Ook is in de kerk een prachtige zandloper, die er (vroeger) voor moest zorgen dat de dominee niet te lang preekte.

In de kerk bevindt zich een bijzonder doopbekken. Het doopbekken is van koper en verzilverd. Aan de onderkant staat LtSt 1789. LtST is Lucas Hendriks ter Stege, koperslager in Hoogeveen. Op 17 april 1789 beviel de dienstmeid van Lucas Hendriks ter Stege, Jantien Willems Metselaar, van een welschapen zoon: Jan. Dokter Mantinge was aanwezig bij de bevalling en naar goed 18de eeuws recht moest hij erachter komen wie de vader was van Jan, want Jantien was niet getrouwd. En dat was een misdrijf in de 18de eeuw. Tijdens de bevalling bekende Jantien dat 'Christiaan het gedaan hadde.' Christiaan was de zoon van koperslager Lucas ter Stege. Om verdere schande te voorkomen werd er snel getrouwd en toen kleine Jan op 21 mei 1789 werd gedoopt staat er in het doopboek niets meer over 'in hoererij geboren' of aanverwante 'fraaie' zaken. Wellicht als dank voor het voorkomen van een verder schandaal (of was het juist om een schandaal af te kopen) schenkt Lucas ter Stege in datzelfde jaar het doopbekken aan de kerk.

Aan de zuidkant van de kerk zien we een zonnewijzer. Deze is in 1804 geschonken door Hendrikus Dekker. Eronder staat zijn naam en Fecit (gemaakt) 1804. Dekker heeft overigens niet de kerk verbouwd, hij heeft alleen de zonnewijzer gemaakt en geschonken.

Aan twee zijden van de kerk was vroeger het oude kerkhof. Dit kerkhof was in gebruik tot de nieuwe wet op de lijkbezorging uit 1829. Toen werd de nieuwe begraafplaats aan de uiterste rand van Hoogeveen ingericht. De noordkant was formeel wel kerkhof, maar zal nauwelijks zijn gebruikt.

Voor de kerk liep tot circa 1900 een wijk, dit tot zeer groot ongenoegen van het armenwerkhuis dat in 1809 aan de andere kant van de wijk werd gebouwd.

Aan de zuidkant van de kerk is in 1898 een vrijheidsboom geplant, dit ter gelegenheid van het meerderjarig worden van Koningin Wilhelmina. Er zijn er 4 geplaatst: Hervormde Kerk (laatst overgebleven), Openbare school Kerkstraat, Gereformeerde school Haagje, Hervormde school Bentinckslaan.