Yestermap

Bijzonderheden:

Het Compagnieshuis is gebouwd in 1995. De architect is Hans Morshuis. Het is de zetel van verschillende gemeentelijke diensten, zoals Milieu, Onderwijs, Sociale Zaken en Welzijn.

De naam Compagnieshuis is ontleend aan het rentmeesterhuis van de aloude Compagnie van de 5000 Morgen. Een morgen is een oppervlaktemaat en is hier circa één hectare. In 1631 werd in Fort Zwartsluis de Compagnie van de 5000 Morgen opgericht. De compagnie werd opgericht met de eerste dividenduitkering van de Verenigde Oost-Indische Compagnie, geld dat vooral afkomstig was van het in handen krijgen van de nootmuskaat- en kruidnagelhandel in Indië.

Deze handel kreeg de VOC overigens in handen door het uitmoorden van de Banda-eilanden en het schrikbewind (o.a. grootschalige deportaties) op de bewoners van de overige eilanden. Zelfs in de 17de eeuw werd er schande gesproken over deze handelswijze van de VOC. Wat dies meer zij, de beleggers in de VOC kregen zo opeens in 1629 wel heel veel geld uitgekeerd. Dit geld werd in diverse zaken belegd, waaronder de verveningen in Nederland. Ook in Drenthe lag heel veel veen. Een groep van Amsterdamse en Leidse investeerders richtte samen met de families Van Echten, Bentinck en Schaep de Algemeene Compagnie van 5000 Morgen op. Het doel van de compagnie was het halen van zoveel mogelijk winst door het exploiteren van de venen.

De eerste opdracht van de compagnie was het graven van een kanaal van Echten naar het oosten, de venen in. Vanaf Echten werd het Oude Diepje, dat door Jan van Buuren c.s. uit Meppel al danig was aangepakt, nog verder verbeterd. Vanaf 1632 kon de eerste turf vanuit het achterland worden vervoerd. Voor de arbeiders had de compagnie tijdelijke behuizing naar het model van de Diemermeer neer laten zetten. Daarnaast was er een rentmeesterwoning verrezen aan de rand van het Kinholtsbos. Toen de opdracht kwam in 1632 bleek dat het stuk grond niet eens in het bezit was van de compagnie en moest het eerst nog gekocht worden. In 1633 kon Carst Peters met zijn gezin de woning betrekken. Vanaf het begin van de compagnie was er gedoe met Roelof van Echten. Het bleek dat de landen die hij zei te hebben, niet in zijn bezit waren, of dat hij wel het veen had (roerend goed), maar niet de ondergrond. Zonder ondergrond kon men niets beginnen. Pas in 1664 werd de zaak eindelijk goed geregeld met een stoklegging, en werd Hoogeveen los gemaakt van Zuidwolde.

In de eerste maanden van het bestaan van de compagnie stappen de Amsterdammers er al massaal uit en gelukkig blijven er Leidenaren over. Tevens wordt Roelof van Echten volledig onder curatele gesteld door de overige participanten. Het lost niets op. In 1634 gaan de Hollanders op zoek naar een eigen rentmeester en vinden die in de persoon van Lyckle Oeges, die op dat moment al rentmeester is van Pieter Joosten Warmont. De Hollanders scheidden zich volledig af van de Compangie van de 5000 Morgen en In 1635 laten de Hollanders een eigen rentmeesterswoning bouwen: op de hoek van Hoofdstraat Oost en Het Haagje. De Compagnie van de 5000 Morgen is op dat moment alleen nog maar een kanaalmaatschappij. In oktober 1636 besluit de Hollandsche Compagnie om huizen met schoorstenen te bouwen aan de oostzijde van de 1ste wijk, richting het noorden en om landen uit te geven voor boekweit- en roggeteelt.

Dit is overigens het eerste experiment met boekweit ter wereld. Vanaf dat moment wordt Hoogeveen een kolonie, waar men het hele jaar kan wonen. De eerste permanente kolonisten komen vanaf dat moment dan ook in de kolonie wonen. De regeling op bouw en teelt wordt opgesteld door de twee directeuren van de Hollandsche Compagnie, Pieter Joosten Warmont en Jan van der Meer, beiden uit Leiden. De organisatie van de nieuwe kolonie wordt gekopieerd uit Leidse regelingen. In 1643 overlijdt Roelof van Echten. Zijn erven proberen alles weer in der minne te schikken met de Hollanders en gedeeltelijk lukt dit.

Het rentmeesterhuis van de Compagnie stond heel lang geleden aan de oostkant van de Hoofdstraat, dat toen nog De Huizen Oostzijde werd genoemd, aan het Kruis, op de hoek bij de Hollandsche brug.

In 1680 koopt Abraham Calcoen het pand. De rentmeesters van de compagnie wonen vanaf dat moment op verschillende plekken. Vanuit het huis waar de rentmeester woont, wordt de Compagnie bestuurd. Er is dus geen hoofdkantoor, of iets dergelijks. Er hoeft dus geen nieuwe rentmeesterwoning gebouwd te worden. Dat is ook niet meer nodig, want anders dan in het begin van de 17de eeuw, ligt het bestuur vooral bij het kerspel. Het huis dat in de 20ste eeuw werd aangemerkt als compagnieshuis, is dit nooit geweest. Wel was het vanaf de instelling van de gemeente Hoogeveen de plek waar het gemeentebestuur vergaderde. Het pand was ook nog in gebruik als herberg. Bij de aanbesteding kwam deze herberg er het goedkoopst uit.

Bij de gemeentewet van 1851 werd bepaald dat elke gemeente een eigen gemeentehuis moest hebben. Voor dit doel werd Hotel Van Trappen aan de westzijde van de Hoofdstraat aangekocht en verbouwd. Het pand was tot 1940 in gebruik als gemeentehuis.

Het pand dat gebouwd was door de Compagnie van de 5000 Morgen aan de westzijde van het Kruis kwam later in het bezit van Albert Steenbergen, die er in 1754 woonde. Het huis van de Hollandsche Compagnie, aan de andere kant van de vaart, werd rond 1794 afgebroken door de toenmalige eigenaar Cornelis Steenbergen. Hij zette er een nieuw pand neer. In dit pand woonde zijn zoon Albertus Aleidis Steenbergen (1814-1900), de schrijver en dichter.

In 1905 kocht de gemeente het pand om het af te breken, omdat er ruimte moest komen voor de stoomtram van de Dedemsvaartsche Stoomtram Maatschappij, die vanaf de Hoofdstraat westzijde over de trambrug naar Het Haagje zuidzijde moest richting Hollandscheveld.